Deze maand 58 jaar geleden werd Che Guevara, daags nadat hij was opgepakt door het Boliviaanse leger, vermoord. Ik zeg met name vermoord, zonder enige vorm van proces, in gevangenschap en in opdracht van de CIA. Waarom was deze man een gevaar voor de Verenigde Staten en de toenmalige, maar ook zeker hedendaagse, geopolitiek? Op dat moment zwierf hij door de jungle van Bolivia in het gezelschap van enkele tientallen “guerrillero’s“. Militair vormde hij geen enkele bedreiging voor de VS en in Bolivia was zijn aanhang zeer beperkt. Zelfs de Boliviaanse communistische partij steunde hem niet.
Hij had zijn taken binnen de Cubaanse overheid grotendeels neergelegd, enigszins gedesillusioneerd en wellicht op zoek naar zijn pure ideologie van opstand tegen kapitalisme en vooral imperialisme. Na zijn dood werd zijn beeltenis een wereldberoemd icoon voor revolutie en zijn “geplette borstbeeld” kreeg bijna net zoveel bekendheid als de smiley. Ondanks zijn bekendheid is zijn werkelijke strijd grotendeels vergeten of verkeerd geïnterpreteerd, hoofdzakelijk door VS propaganda en misinformatie over zijn persoon. Wie was deze unieke man? Waar stond hij voor en wat waren zijn drijfveren?
Allereerst was Che een BIKER. Hij was een avonturier en trok er eerst op uit met een fiets (waar hij een kleine hulpmotor had gebouwd). Op 23 jarige leeftijd ging hij met zijn vriend en een Norton 500cc motorfiets op pad. Hij reed eerst naar Patagonia, in het uiterste zuiden van Argentinië en daarna via de Andes weer naar het noorden. Gedurende 9 maanden (en 8000 km) zag hij veel van Zuid-Amerika maar reisde sober, rekenend op de gastvrijheid van de bevolking. Soms deed hij onderweg (medisch) werk. De Norton blies zijn laatste uitlaatgassen uit in Chili.
Che leerde op zijn reis vele mensen kennen, veelal uit de onderste lagen van de bevolking. Arme boeren en arbeiders die nauwelijks te leven hadden maar toch bereid waren te delen wat ze hadden. Dat maakt een onuitwisbare indruk op hem. Argentinië, maar eigenlijk heel Zuid-Amerika, was de crisis van de dertiger jaren nooit echt te boven gekomen zoals Europa en Noord-Amerika. De uitbuiting van kapitalistische landen bleef echter wel en menige dictatuur werd door de VS in het zadel geholpen en gehouden om dat vooral zo te houden.
Na zijn motoravontuur studeerde hij af als arts maar vertrok vrijwel direct weer op reis door Zuid-Amerika en uiteindelijk Midden-Amerika. Jaren later leerde Che Fidel en Raoul Castro kennen in Mexico. Met hen sprak hij over de armoede, ziektes en marxistische ideeën om dit op te lossen. Van zeer dichtbij is Guevara, in Guatemala, getuige van een door de CIA opgezette, geslaagde staatsgreep tegen de regering van de gematigde Jacobo Árbenz Guzmán. Dit overtuigd Guevara ervan dat de Verenigde Staten altijd social(istisch)e regeringen zullen tegenwerken.
Met enkele tientallen strijders gaan ze in 1956 aan land in Cuba. De landing wordt een fiasco en slechts een dozijn overleeft en hergroepeert. Vastberaden blijft het plan van de mars naar Havanna overeind. Onderweg sluiten vele Cubanen zich aan en zelfs hele legereenheden, die hen moesten stoppen, sloten zich aan bij Castro en Guevara.
De VS propaganda zet een kwaadaardige Che Guevara neer, een moordenaar en een meedogenloos strijder. In werkelijkheid was Che een arts en had hij een ongelooflijk charisma. De gave om de Cubanen te overtuigen aan te sluiten bij de revolutie werd veel vaker ingezet als de wapens. Toen de colonne Santa Clara bereikte besloot de dictator Baptista te vluchten en nam Fidel Castro de macht over.
In de jaren daarna speelde de VS propaganda een nog grotere rol. Het verhaal doet nog steeds de ronde dat het socialisme in Cuba gefaald heeft gezien de armoede in het land. In werkelijkheid hadden de sancties van de VS een veel grotere rol in de verarming. De suikerriet export, voornamelijk naar de VS, kwam bijna tot stilstand. Alleen communistische landen waren nog bereid handel te drijven en zo werd Cuba verder richting de Sovjet-Unie en China gedreven.
Che Guevara was een avonturier, filosoof en ideoloog. Tevens was hij een revolutionair en geloofde zeker in geweld om kapitalistische uitbuiters te verdrijven. Hij geloofde weliswaar in socialisme en misschien het pure marxisme maar was nooit een overtuigd communist. Zeker niet toen het communisme steeds meer imperialistische trekjes begon te vertonen. Wel bleef hij een fel tegenstander van kapitalisme en imperialisme. Ik vraag me hardop af hoe hij tegen het huidige socialistische globalisme had aangekeken. Voor mij blijft hij een voorbeeld van standvastigheid en overtuiging; van opstand en revolutie; en niet alleen van links.
