Al enige tijd is AI weer volop in het nieuws. Mede door ChatGPT van OpenAI en vooral de uitgebreide aandacht hiervoor van Microsoft (Bing) voor hun belangen hierin heeft er voor gezorgd dat ook ik weer in toenemende mate hierover nadenk. En zoals jullie gewend zijn van mij zal ik mijn gedachtespinsels ook hier weer ventileren:
AI staat voor Artificial Intelligence of in Nederlands “Kunstmatige Intelligentie“. Hoewel simpel gesteld en ogenschijnlijk begrijpbaar gedefinieerd worstelt eigenlijk iedereen nog met de definitie, zelfs Wikipedia. Omdat, voor mij, alles begint met definities wil ik deze, voor mezelf, helder hebben.
Gisteren was ik in gesprek met een IT’er die duidelijk uit een andere vakgebied komt als ik. Ik hou me voornamelijk met infrastructuur bezig waar hij veel meer met applicatiebeheer en ook programmering bezig is. Toch waren we het snel eens over de vraag of ChatGPT nu echte AI is: Het lijkt ons, nog steeds, op veredelde scripting. Ofwel, volgens onze inzichten, voert ChatGPT nog steeds duidelijk omlijnde instructies uit die door de mens zijn ingegeven. Het is een kwestie van input/output en dat is, mijns inziens, géén AI.
Ik zal proberen een definitie van AI te geven: Artificial lijkt me duidelijk: kunstmatig, gemaakt, geconstrueerd, niet natuurlijk ontstaan. Gaan we geen aandacht aan besteden. Dan intelligentie: Dat wordt al ingewikkelder. Volgens mij heeft het met “denken” te maken. Redeneren (of afwegen) kan elke computer; kwestie van input en output. Dat is geen denken. De doelstelling van AI is ook dat het de menselijke mogelijkheden ontstijgt. Intelligentie is misschien wel de mogelijkheid om, naast de input die je krijgt, argumenten zelf te bedenken en mee te gaan wegen; kunnen we het fantasie noemen? Uiteindelijk zal dus onvermijdelijk AI zaken gaan bedenken die wij niet begrijpen en wellicht zichzelf verder ontwikkelen.
Denken heeft, volgens mij, met bewustzijn te maken. Cogito Ergo Sum / I Think Therefore I Am / Ik denk dus ik besta. De 17e eeuwse filosoof Descartes kwam hiermee en dan wordt het gedachte-experiment pas echt interessant. Want “bewustzijn” is een indicatie van “leven”. Is dus echte AI levend? Alive? Dan komt direct het eerste dilemma om de hoek kijken: Kan of mag een intelligent wezen een ander intelligent wezen “bezitten“? Ik ben een enorme Star Trek Fan en dit gedachte-experiment is al eens behandeld in een aflevering van Star Trek: The Next Generation ( Seizoen 2 aflevering 9). Want als iets leeft, mogen we het dan uitzetten? Uitzetten zou dus “doden” betekenen.
Dit is de eerste sterke aanwijzing dat het zich hier niet alleen om technische mogelijkheden handelt maar om ethiek. Waar eindigt de “machine” en begint de “slavernij”?
Maar de echte paradox moet nog komen en heeft er alles mee te maken dat de mens, ten alle tijden, zal proberen AI te beteugelen, te controleren. De mens zal altijd proberen de overhand te houden en de AI uit te schakelen (te doden) als het uit de hand dreigt te lopen. Maar als AI werkelijk zelf bewust kan zijn is het een kwestie van tijd dat hierdoor AI de mens als zijn enige belemmering gaat zien. Uiteindelijk en onvermijdelijk zal AI de mens als “vijand” voor zijn voortbestaan herkennen. Dit gedachte experiment is natuurlijk al vele malen uitgevoerd in bekende films als War Games, Terminator en The Matrix.
Al met al is AI geen kwestie van techniek, mogelijkheden of limitaties van wetenschap. AI is een ethische kwestie die we beter eerder als later moeten behandelen. En we zullen, als mens, moeten stoppen met de holle frase: “Je kunt de vooruitgang niet tegenhouden“. Dat kunnen we wel en misschien moeten we dat ook wel. Het is niet voor niets dat een van de grootste ondernemers en denkers van deze tijd Elon Musk hierover hele duidelijke waarschuwingen ventileert.
